Onze geschiedenis
Omstreeks 1850 werd de steenfabriek "De Koornwaard" te Heukelum opgericht door de heer Van Houwelingen. Het was een uiterst primitief bedrijf vrijwel zonder machines.
Met de hand graven, naar de grondbult kruien, met de hand modder maken, stenen vormen en op de droogplaatsen neerslaan. Als de stenen halfdroog waren, werden deze met paard en wagen naar de veldoven gebracht onder rietmatten. Deze ovens werden éénmaal - bij uitzondering tweemaal - per jaar afgebrand.
Op het terrein was een blok arbeidershuizen gebouwd, zogenaamde "back-to-back houses"; tien woningen aan de voorzijde en tien woningen aan de achterzijde, elk bestaande uit één kamer met twee bedsteden, een ladder en een open zolder zonder dakbeschot, zodat 's winters de sneeuw tussen de pannen door naar binnen waaide. Aan de kop van het blok woningen stond een blok zogenaamde "poepdozen" zonder waterspoeling.
Bron: Verslag over de geschiedenis van steenfabriek De Koornwaard door de heer Terwindt
-
Hoffman-oven in 1868
In 1868 werd de eerste continu werkende ringoven van Nederland, de zogenaamde "Hoffman-oven", in gebruik genomen op de Koornwaard. Men kon nu zomer en winter doorgaan met stoken. Alleen het steenmaken zelf was nu nog seizoensgebonden
-
In 1882 kwam de fabriek in handen van de familie Terwindt
In 1882 kwam de fabriek in handen van de familie Terwindt. De twintig arbeiderswoningen werden omgezet in tien woningen, elk met twee kamers en vier bedsteden. Tijdens de eerste wereldoorlog, toen het verkrijgen van brandstof een probleem was, werd besloten de nog in gebruik zijnde veldovens af te breken en de ringoven drie maal zo groot te maken. Eveneens werd een partij droogrekken gebouwd, om minder afhankelijk te zijn van het weer.
-
Brede schoorsteen, staking en wateroverlast in de jaren '20
In 1925 werd de schoorsteen gesloopt en vervangen door een hogere, bredere schoorsteen, waarvan nu nog steeds een gedeelte overeind staat.
In 1929 volgde een staking. De oorzaak: een uurloon verschil van 1 cent tussen de fabrieken aan de bovenrivieren en die aan de benedenrivieren. Deze staking duurde 9 maanden. In deze periode werd met het stakende personeel een zware dijk om het fabrieksterrein gelegd om het openluchtbedrijf met droogvelden en loodsen watervrij te maken. Tussen 1920 en 1927 waren deze terreinen twee maal onder water komen te staan, wat een groot verlies aan ongebakken steen tot gevolg had.
-
De oorlogsjaren
In 1925 werd de schoorsteen gesloopt en vervangen door een hogere, bredere schoorsteen, waarvan nu nog steeds een gedeelte overeind staat.
In 1929 volgde een staking. De oorzaak: een uurloon verschil van 1 cent tussen de fabrieken aan de bovenrivieren en die aan de benedenrivieren. Deze staking duurde 9 maanden. In deze periode werd met het stakende personeel een zware dijk om het fabrieksterrein gelegd om het openluchtbedrijf met droogvelden en loodsen watervrij te maken. Tussen 1920 en 1927 waren deze terreinen twee maal onder water komen te staan, wat een groot verlies aan ongebakken steen tot gevolg had.
-
De moderne geschiedenis
De lichte kleigronden, geschikt voor de productie van metselsteen, waren al lang op en men verwerkte met veel moeite de zeer vette binnendijkse kleigronden, die eigenlijk alleen geschikt waren voor dunwandige producten. Men begon met de productie van holle vloersteen, waarnaar veel vraag was door een groot gebrek aan hout voor vloeren in de woningbouw. 15 jaar lang werd dit product goed verkocht, totdat prefab betonvloeren op de markt kwamen.
Ondanks de overstap naar de productie van prefab Holton vloerdelen, werd de concurrentie steeds groter en de familie Terwindt besloot na ruim een eeuw het bedrijf in andere handen over te geven. Nehobo kocht De Koornwaard, maar verkeek zich lelijk op de toekomst van holle baksteen. Vijf jaar na de aankoop was Nehobo failliet.
In 1981 werd het terrein met opstallen verkocht aan de heer Stephens Sr., die hier - hoewel hij de naam "De Koornwaard" aanhield - een totaal ander bedrijf stichtte.
